Ngày làm việc của các diêm dân ở xã Hải Lý (Hải Hậu, Nam Định) bắt đầu khi mặt trời đã đứng bóng, ánh nắng hè chói chang phủ khắp cánh đồng muối rộng lớn. Công đoạn đầu tiên của người làm muối là chở từng xe kút kít cát mịn đổ thành từng đống giữa ruộng phơi.
Chiếc xe kút kít chỉ được nghỉ sau khi đã giúp người làm muối đổ hàng trăm đống cát rải rác khắp bề mặt ruộng phơi.
Cát mịn được rải đều lên bề mặt ruộng phơi để hứng lấy ánh nắng mặt trời. Nước biển từ mương dẫn bao bọc 3 mặt ruộng phơi sẽ thẩm thấu vào trong ruộng, thấm ngược lên trên. Cát được phơi nóng giúp nước biển bay hơi nhanh hơn, muối được tiết ra bao bọc lấy hạt cát. Trong lúc đợi phơi cát, người làm muối tranh thủ múc nước từ mương để đổ lên máng lọc.
Cát bám dính nhiều muối sau công đoạn phơi sẽ được thu gom để đưa lên máng lọc (chạt lọc). Người làm muối múc nước biển đổ lên máng đầy cát lọc ra nước mặn. Để có được nước có nồng độ muối cao, công đoạn lọc thường phải lặp lại 2-3 lần.
Vào các buổi sáng, nước muối nồng độ cao lọc được từ hôm trước được đổ lên ô kết tinh để phơi đến chiều, cho ra hạt muối trắng.
Muối sau khi thu hoạch sẽ được cất vào các nhà kho xây trên ngay ruộng muối, tích tụ cho tới khi đủ nhiều để lái buôn tới mua.
Trên cánh đồng rộng lớn, việc vận chuyển muối vẫn được làm hoàn toàn thủ công bằng đôi chân diêm dân.
Một xe lái buôn tới mua muối ngay tại cánh đồng, diêm dân chuyển từng thúng muối lên xe như làm xiếc. Tại Hải Hậu, muối thô được bán với giá chỉ 1.300 đồng một kg. Tính ra, mỗi ngày làm việc, nếu như gặp thời tiết thuận lợi, mỗi diêm dân kiếm được khoảng 90 nghìn đồng tiền công.
Những giọt mồ hôi đổi lấy hạt muối của người diêm dân.
Ngày làm việc của nữ diêm dân kết thúc vào cuối ngày khi cơn dông chuẩn bị ập đến. Ô kết tinh muối được vệ sinh sạch sẽ, sẵn sàng cho một buổi làm việc vất vả sẽ bắt đầu vào sáng hôm sau.
Quý Đoàn