Sáng sớm, trời lạnh ngắt, sau khi rít một chầu thuốc lào và nước chè xanh, anh Nguyễn Văn Nam ở xã Nghi Trường, huyện Nghi Lộc (Nghệ An) vội vàng vác chiếc bình ắc quy gắn thêm kích điện ra bờ ruộng và mấy con mương thủy lợi để kích cá về cho vợ đi chợ.
Sau một hồi lòng vòng qua mấy cánh đồng cùng mấy cái hố bom sâu hoắm nhưng chỉ kiếm được nửa cân cá vặt, anh buồn bã: “Trước đây, tui là một trong những người sắm kích đầu tiên, cứ ra đồng là cá tôm đầy giỏ, ăn không hết, vợ mang đi chợ ngày nào cũng có tiền trăm, chứ hiện nay, một cánh đồng có cả chục người đi kích nên không kiếm mô ra cá tôm nữa”.
Theo anh Nam, thấy kích điện làm ăn được, mấy năm gần đây, người dân các xã lân cận như Nghi Khánh, Nghi Thịnh,… cũng đua nhau mua kích điện, tranh thủ lúc rảnh rỗi, nông nhàn, họ vác kích ra ruộng để săn cá, tôm.
Từ mấy năm nay, người dân xứ Nghệ có hình thức tận diệt thủy sinh bằng những chiếc kích điện. Ảnh: Nguyên Khoa |
Cấu tạo đơn giản gồm một bình ắc quy khoảng 9V, bộ kích điện cùng chiếc sào và cái vợt tự chế, người dân miền Trung đã sử dụng kích điện để đánh bắt cá từ nhiều năm nay với mức độ ngày càng phổ biến, từ vùng đồng bằng đến các thôn bản miền núi, và tất nhiên là cả ngư dân.
Tại vùng xóm mới xã miền núi Thanh Hà, Thanh Chương (Nghệ An), hầu như nhà nào cũng có kích điện. Tranh thủ lúc không phải đi làm đồng, người dân ở đây thường vác kích xuống khe hoặc ra các con đập để cải thiện, nếu được nhiều cá thì dùng để bán. Tại vùng tái định cư Bản Vẽ thuộc xã Thanh Sơn, huyện Thanh Chương, chiếc kích cũng được người dân sử dụng rất thành thạo.
Dọc các xã vùng hạ lưu sông Lam, sông Dinh, sông Bùng của tỉnh Nghệ An, đâu đâu cũng thấy người dân chèo thuyền, mang theo kích điện để đánh cá.
Đối với những ngư dân dùng xung kích điện để đánh cá trên biển, phương pháp chủ yếu mà họ dùng là cho nguồn điện xuống biển để giật cho tôm cá nổi trắng bụng rồi dùng lưới quét tất cả các loại thủy sinh từ những con nhỏ xíu đến những con đã trưởng thành, đang mang bụng trứng,… Tuy nhiên, theo các ngư dân thì mỗi mẻ lưới như vậy chỉ thu được 20 đến 30% số lượng, số còn lại bị chết chìm xuống biển, một số khác may mắn sống sót thì không còn khả năng sinh sản.
Theo phân tích của một cán bộ Chi cục bảo vệ nguồn lợi thủy sản Nghệ An, cách đánh bắt này đơn giản nhưng lại có tính chất tận diệt nguy hiểm. Do hiện tượng phóng điện, tất tần tật các loài thủy tộc to nhỏ, lớn bé nằm trong bán kính 2m sẽ bị điện giật chết; đối với những con bị điện giật mà không chết thì cũng mất khả năng sinh sản.
Với sức tàn phá như vậy, từ khi phong trào đánh cá bằng kích điện rộ lên, nguồn lợi thủy sản ở các sông, suối ao hồ của miền Trung đều giảm đi nhanh chóng. Ngư dân Nguyễn Xuân Thủy ở xã Hưng Nhân, huyện Hưng Nguyên (Nghệ An) cho biết, “trước đây, cứ dùng lưới và dùng câu thả dọc hạ lưu sông Lam, mỗi ngày có thể kiếm được cả yến cá, đủ để nuôi sống cả gia đình vạn chài nhưng nay thì rất khó. Nhiều hôm đi thả lưới mà phải về không nên ngư dân mới chuyển sang dùng kích điện. Biết là dùng kích điện sẽ tận diệt loài tôm cá nhưng vì miếng cơm, manh áo, ngư dân không có cách nào khác”.
Ở các khe suối vùng miền Tây xứ Nghệ, vốn nổi tiếng với những loài đặc sản như cá lăng, cá mát sông Giăng,… thì nay cũng đang dần khan hiếm.
Không những diệt thủy sinh, nghề kích điện còn được coi là nghề “chọc thần chết” khi mà nhiều cái chết thương tâm đã xảy ra. Hai năm trước là trường hợp của anh Long (xã Châu Hội, huyện Quỳ Châu, Nghệ An), được phát hiện khi bị điện giật chết nổi giữa sông, quanh thi thể còn quấn sợi dây điện và bộ kích công suất lớn. Tại huyện Thanh Chương, vào năm 2010 cũng xảy ra cái chết thảm của một em học sinh lớp 9 xã Thanh Hà khi đi đánh cá bằng điện tại khe suối.
Trong thời gian qua, lực lượng biên phòng tuyến biển Nghệ An đã phối hợp với Chi cục bảo vệ nguồn lợi thủy sản Nghệ An bắt giữ và xử phạt hàng chục chiếc tàu của ngư dân huyện Tĩnh Gia (Thanh Hóa), Nghi Lộc, Diễn Châu, Quỳnh Lưu (Nghệ An) đang dùng kích đánh bắt trái phép trên biển, thu giữ hơn 200 bộ kích điện, lưới giã điện và ắc quy điện.... Đây là một thực trạng đáng báo động bởi ngư dân vùng biển đang có tâm lý tiết kiệm xăng và muốn có hiệu quả cao đã dùng kích điện để đánh cá trái phép, thay cho các phương pháp truyền thống.
Nguyên Khoa